NOXILO DIL BILGILGISI KURALLARI’NIN
OZETI
(NOXILO ‘noshilo’ seklinde telaffuz edilir)
Noxilo dogu
ve bati`da herkez icin kolay
anlasilabilen yapay bir dildir. Her hangi
bir istisnasi olmaksizin cok basit bir dil
bilgisi orgusune ve dillerdeki esitligi
desteklemek icin degiskenlik gosteren sozcuk dizilimi SOV (Mode 1) ve SVO (Mode 2) sahibtir. Bir cok kisi
NOXILO’yu kendi ana dillerindeki sozcuk dizilimi ile ayni yada
en azindan buna yakin
bir sekilde konusup yazabilirler. Bu dillere ornek
olarak Ingilizce’yi, Fransizca’yi, Rus’cayi, Cin’ceyi, Hint’ce yi ve Japonca’yi
ve daha bir
cok dili ornek gosterebiliriz.
(Not) NOXILO’nun kisaltilmis sekli ‘SAAn’ (=Sun).
1) Temel Ozellikleri
l Kolay anlasilir, istisnalari olmayan detayli bir dilbilgisi
orgusune sahiptir.
l Dillerdeki esitligi desteklemek icin degiskenlik gosteren sozcuk dizilimi SOV (Mode 1) ve SVO (Mode 2)
l Noxilo’daki toplam kelime sayisi 550 temel kelime (BWs) ve 126000 ‘ den fazla Uluslararasi standard’ta kelimeden olusmaktadir. BW’ler Noxilo dil bilgisi
orgusunu olusturan temel sozcuklerdir. ISW’ler ise Isvecce,
Ingilizce, Almanca, Japonca ve herhangi
bir diger dildeki sozcukler ile yer degistirilebilir.
ISW’ler egitim gibi, kus gibi,
balik gibi ozel anlamlar iceren
koklere sahiptir (cogunlukla kelimenin basina gelen 2 veya 4 harften olusurlar).
l Basit olan telaffuzu tamamen Uluslararasi dil kurallarina baglidir.
2) En
Onemli Temel Kelimeler ve Selamlasmalar
NOXILO’da ‘Merhaba’ (ayni zamanda ‘Nasilsiniz’)
ifadelerinin karsiligi ‘FIINA’ ve ‘ALOO’ [alo :]. Bu dili kullanan kisiler karsilarindakilerle konusmaya veya yazismaya baslamadan once NOXILO’da bahsedildigi gibi Mode 1’de ‘FIINA’
ve Mode 2’de ‘ALOO’ demeliler.
‘EVET’ kelimesinin karsiligi
‘YUP’ ve ‘HAYIR’ kelimesinin karsiligi ise ‘NO’ veya ‘NOT’ dur.
Temel Kelimeler |
Anlam ve Kullanim |
ALOO |
Merhaba, Nasilsiniz?
........ Konusmak ve Yazmak isteyenlere SVO sozcuk dizilimi (M1) |
FIINA |
Merhaba Nasilsiniz?
......... Konusmak ve Yazmak isteyenlere SOV sozcuk dizilimi (M2) |
YUP |
Evet ...... hem M1 hem de M2 icin |
NAI |
Hayir ..... hem M1 hem de M2 icin |
Asagidaki cizelge NOXILO’da
siklikla kullanilan selamlasmalar icin kullanilan aciklayici bir sozluktur.
HAU [hau] Lakota‘dan (Kuzey Amerka yerli ulusu) |
Gunaydin |
BOnSOWAA [boNsowa:], Fransizca |
Iyi geceler |
DAMIHI [damihi], Latin |
Afedersiniz. |
NA [na], Yunanca |
Buyrunuz. Buyrun. |
MABLUK [mab(u)lu:k], Arapca |
Tebrikler. |
ASAnTE [asaNte], Swahili (Afrika‘da) KAMSA [kam(u)sa], Korece |
Tesekkurler. |
MUQ ASAnTE [mu:ch(u) asaNte] MUQ KAMSA [mu:ch(u) kam(u)sa] |
Cok Tesekkurler. |
PARAKAALO [paraka:lo], Yunanca |
Onemli degil. |
GUT [gu:t(u)], Almanca. ALIn [aliN], Quechua (Guney Afrika‘da) |
Iyi, Guzel, şık. |
SMAKKLyANA [sma_k(u)lyana], Quechua |
Kendine iyi bak. |
KWAHELI [k(u)waheli], Swahili |
Iyi gunler. |
ABIAnTO [abiaNto], Fransizca |
Tekrar gorusuruz. |
WELKAM [welkam], Ingilizce |
Hos geldiniz. |
IZVINII [iz(u)vini:], Rusca SOORII [so:ri:], Ingilizce |
Ozur dilerim. |
IZVINIITIE [iz(u)viniitie], Rusca |
Ozur dilerim. |
Asagidaki cizelge Mart’in
27’sinde eklenmistir.
SEAn [seaN] |
Anladim. |
IDyUTE [idyu:te] |
Bir dakika bekle. Bir dakika. Bekle. |
? IDyUTEBL [esk
idyu:tebl] |
Bir dakika bekler misiniz? |
NNN [NNN] |
nnn… Katilamiyorum. / Inanamiyorum. ; NNN oder NNNN) |
SAIIn [sai:N] |
Tekrar karsilastik ! |
LE / LELE [le / lele] |
Lups, Bak, Alas, Ah
(kucuk bir surpriz) |
Asagidaki cizelge Temmuz 2007’de eklenmistir.
YEELA [ye:la] |
Lutfen! Israr et. |
QAAMO [cha:mo] ….. Ornek.: QAAMO
Amerika = Amerika’nin tadini cikar. QAAMO Prüfung = Sinav’in tadini
cikar. QAAMO Kaffee = Kahve’nin tadini
cikar. |
Tadini cikar veya rahat
ol. |
GUTENAAS [gu:te na:s] |
Bol Sans. |
GUTEPOOL [gu:te po:l] |
Umarim su anki durum
iyiye gider. |
AHA GATEE [aha gate:] |
Allah Korusun. |
AHUL GATEE [ahu:l
gate:] |
Evren bizi kurtaracak. |
POONA [po:na] |
Zavalli |
SOO POONA [so: po:na] |
Cok Zavalli |
APSIAALE [aspia:le] |
Anlayis gostermek. |
KOnDOLAATI [koNdola:ti] |
Bas sagligi dilemek. |
XPAADA [shpa:da] |
Gidelim! Ogle yemegi ! Vur! Git! |
Wan NI SAM [waN ni sam] |
Bir, iki, uc ! (Ortak calismada,
uyeler `SAM` dedikleri anda tum guclerini birakirlar. |
REDII Dan [redi: daN] |
Hazir misin? Git! |
(Not) Konusmada, ‘?’ ,
[esk] yerine [e] seklinde telaffuz edilebilir.
NOXILO’daki diger temel sozcukler
icin, No.5 internet anasayfa’sina bakiniz.
3) Noxilo Dilbigisi
Taslagi
NOXILO’da iki simetrik tarz
vardir, bunlar Mode I (Kisaltilmisi M1) ve Mode II (M2).
3-1. Cumle kalibi
(sozcuk dizilimi)
Mode I’in cumle kalibi SV, SOV, SCV, S (Oa Ob) V, S (O C) V. Bu cumle kaliplarinda Oa dolayli tumlec ve Ob dolaysiz tumlec’tir.
Mode II’nin cumle kalibi SV, SVO, SVC, SV, (Oa Ob) , SV (O C). Bu cumle kaliplarinda Oa dolayli tumlec ve Ob dolaysiz tumlec’tir.
3-2. Degisiklik kalibi (sozcuk dizilimi)
3.2.1. Mode I
Uc cesit Niteleyici vardir ; bunlar niteleyici
kelime (MW), Niteleyici ifade(MP), ve niteleyici
cumledir(MC). MW sifat, zarf ve nesne veya tamalayici
icermeyen fillerden olusur. MP nesne ve tamalayici iceren fiillerdir. MC sifat ve
zarf cumleciklerinde olusmaktadir. Niteleyici sozcuklerin dizilimi (asagida
alti cizili) ve Nitelenen kelime Mode II asagida belirtilmektedir.
MW + Niteleyici Sozcuk Or. EILO BIIUS ( sari ev )
MP + Niteleyici Sozcuk Or. Japonya AT BIIUS ( Japonya’daki evler )
MC + Niteleyici
Sozcuk Or. Japonya AT RIZ Ky BIIUS ( Japonya’da var olan evler)
<Not> ‘BIIUS’ ‘ev’ demektir. ‘RIZ’ var olmak demektir. ‘Ky’ Ingilizce’de ‘that/Which/who’
(Ingilizce’de goreceli zamir) ve de ‘when/where’ (goreceli zarf) anlamina gelir. ‘Ky’ cok daha farkli anlamlara
da sahiptir.
3.2.2 Mode II
Uc cesit Niteleyici vardir ; bunlar niteleyici
kelime (MW), Niteleyici ifade(MP), ve niteleyici
cumledir(MC). MW sifat, zarf ve nesne veya tamalayici
icermeyen fillerden olusur. MP nesne ve tamalayici iceren fiillerdir. MC sifat ve
zarf cumleciklerinde olusmaktadir. Niteleyici sozcuklerin dizilimi (asagida
alti cizili) ve Nitelenen kelime Mode II asagida belirtilmektedir.
MW + Niteleyici Sozcuk Or. EILO BIIUS ( sari ev )
Niteleyici Sozcuk+MP Or. BIIUS ATL Japonya ( Japonya’daki evler )
Niteleyici Sozcuk+MC Or. BIIUS Ky RIZ ATL Japonya ( Japonya’da var olan evler)
<Not> ‘BIIUS’ ‘ev’ demektir. ‘RIZ’ var olmak demektir. ‘Ky’
Ingilizce’de ‘that/Which/who’ (Ingilizce’de
goreceli zamir) ve de ‘when/where’ (goreceli
zarf) anlamina gelir. ‘Ky’
cok daha farkli anlamlara da sahiptir.
3.2.3. Mode I ve Mode 2 nin karsilastirmasi
Metod I
(M1)
EILO BIIUS
Metod II (M2)
EILO
BIIUS
(Sari ev)
Metod I
(M1) Japonya
AT BIIUS
Metod II (M2)
BIIUS ATL Japonya
(Japonya’daki ev)
Metod I
(M1) Japonya AT RIZ
Ky BIIUS
Metod II (M2)
BIIUS Ky
RIZ ATL Japonya
(Japonya’da var olan ev)
Ornek cumle ve niteleyici
kaliplarina bir goz atalim.
l SV
Ex. Yuruyorum
M1: SE RyU
M2: SE RyU
<Not> ‘SE’ ‘Ben’ demek, ve
temel bir kelimedir. ‘RyU’ ‘yurumek’ demek ve o uluslararasi ‘NOXILE’ kelime standard’inda
(ISW) bir kelimedir. Eger uluslararasi ‘NOXILE’ kelime standardlarinda bir
kelime yerine Ingilizce bir kelime kullanmayi tercih ederseniz, asagidaki
orneklerde oldugu gibi yazabilirsiniz.
M1: SE yuru.
M2: SE yuru
<Not> ‘SE’ kullanimi
burada gereklidir cunku ‘SE’ temel bir ‘NOXILE’ kelimesidir.
Or: Biz yuzeriz.
M1: SEN DyUMI
M2: SEN DyUMI
<Not> ‘SEN’ ‘Biz’ demek,
ve ‘DyUMI’ ‘yuzmek’ demek.
Eger uluslararasi
‘NOXILE’ kelime standardlarinda
bir kelime (ISW) yerine Ingilizce bir kelime kullanmayi
tercih ederseniz, asagidaki orneklerde oldugu gibi yazabilirsiniz.
M1: SEN swim
M2: SEN swim
<Not> ‘SEN’ kullanimi
burada gereklidir cunku ‘SEN’ temel bir ‘NOXILE’ kelimesidir.
l SOV (SVO for M2)
Or. Seni Seviyorum
M1: SE ME-O APLOS. (Ben seni seviyorum)
M2: SE APLOS ME-O. (Ben seviyorum
seni)
<Not> ‘SE’ ‘BEN’ demek, ‘ME’ ‘SEN’ demek ve ‘APLOS’ ‘Sevmek’ anlamina
gelmektedir.
‘-O’ demek ME bir nesne demektir. ‘ME-O’
[moe] seklinde telaffuz edilir.
Eger uluslararasi ‘NOXILE’ kelime
standardlarinda bir kelime (ISW) yerine Ingilizce bir kelime kullanmayi tercih
ederseniz, asagidaki orneklerde oldugu gibi yazabilirsiniz.
M1: SE ME-O sevmek
M2:
SE Sevmek
ME-O.
<Not>
<Not>
‘ME-O’ kullanimi burada gereklidir cunku ‘ME-O’ temel bir ‘NOXILE’ kelimesidir.
SCV (M2 icin
SVC)
O ev
genis.
M1:
BOI BIIUS-W AUB-E
(RI). (O ev genistir.)
M2: BOI BIIUS-W
(RI) AUB-E. (O ev genistir.)
<Not> ‘BOI’ ‘O’, ‘BIIUS’, ‘EV’ ve ‘AUB’ ‘GENIS’ anlamlarini tasirlar. ‘BIIUS’ un ardindan
gelen ‘-W’ onun bir ozne oldugunu
gosterir. ‘AUB’ nin ardindan gelen
‘-E’ de tamamlayicidir ve ‘-E’
herhangi bir basit cumlede kullanilmaz.
‘RI’ (Turkce’de genis zamanda ‘OLMAK’) kelimesinin karsiligidir ve genis
zamanda siklikla S+C+RI (M2 icin S+RI+C) de kullanilmaz. Bu yuzden, yukaridaki cumleler asagida gosterildigi gibi kisaltilir.
M1: BOI
BIIUS-W AUB. (O
ev genistir)
M2: BOI BIIUS-W AUB.
(O ev genistir)
Eger ISW yerine Ingilizce kelimeler kullanmak isterseniz (Ornek’teki gibi BIIUS ve AUB)
M1: BOI Ev-W genis.
(O ev genis)
M2: BOI Ev-W genis. (O ev genis)
l SOaObV (SVOaOb for M2)
Or: Ben o kisiye bir kitap verdim.
M1: SE FE-O BEEK-O APIS-T. (Ben
o kisiye bir kitap verdim.)
(Oa
Ob)
M2: SE APIS-T FE-O BEEK-O. (Ben verdim o kisiye bir kitap.)
<Not> ‘SE’ ‘BEN’ ve ‘FE’ ‘KISI’
ve ‘BEEK’ ‘KITAP’ ve ‘APIS’ vermek demektir. ‘-O’ ‘BEEK’ in nesne oldugunu
ifade eder ve ‘-T’ ([ta] seklinde telaffuz edilir) ‘APIS’ in gecmis zamanda
kullanildigini gosterir.
l SOCV (M2 icin SVOC)
Or: Onu suclu bulacaksiniz
M1: ME MAFE-O InPLEn-E
MUFA-R. (Sen
onu suclu
bulacaksin.)
M2: ME MUFA-R
MAFE-O InPLEn-E. (.Sen bulacaksin
onu suclu.)
<Not> ‘ME’ Turkce’de ‘SEN’ kelimesinin karsiligidir. ‘MAFE’ ‘Erkekler
icin O’ ve ‘MAFE-O’ ‘Erkekler icin O’ kelimlerinin karsiligidir.
‘MAFE’ nin ardindan
gelen ‘-O’ ‘MAFE’ nin nesne oldugunu gosterir. ‘InPLEn’
‘Suclu’ anlamini tasir ve ‘InPLEn’
den sonra kullanilan ‘-E’ ‘InPLEn’ in tamamlayici oldugunu gosterir. ‘MUFA’ ‘Bulmak’ kelimesiyle
esdegerdir, ve ‘MUFA’ dan sonra gelen
‘-R’ ([re] seklinde telaffuz
edilir) gelecek zamandir.
Eger Nesne ve tamamlayicilarin temel formlari kullanilirsa, nesne icin
kullanilan ‘-O’ ve SOCV (M2 icin SVOC) tamalayici’ icin kullanilan ‘-E’
kullanilmayabilir.
M1:
ME MAFE InPLEn
MUFA-R.
M2: ME MUFA-R
MAFE InPLEn.
Or: O kisi odasini
temiz tutuyor.
M1: FE FEI TOM-O AOKL-E
UKEE.
M2: FE UKEE FEI TOM-O
AOKL-E.
<Not> ‘FE’ nin Turkce’deki karsiligi ‘Ucuncu tekil kisi’ dir ve ‘FE’
nin iyelik hali ‘FEI’dir. ‘TOM’ Un Turkce’deki karsiligi ‘ODA’dir ve ‘AOKL’ ‘TEMIZ’
ve ‘UKEE’ ‘TUTMAK’ demektir.
Yukaridaki ornekler ‘TOM-O’ yerine ‘TOM’ ve ‘AOKL-E yerine ‘AOKL’
kullanilarak yazilabilir.
M1: FE FEI TOM AOKL UKEE.
M2: FE
UKEE FEI TOM AOKL.
Or: Polis o katil’i canli
yakaladi.
M1: AnPOLIS-W BOI InPIAA-O AUUL-E
TUK-T. (Polis o katili canli yakaladi.)
M2: AnPOLIS-W TUK-T BOI
InPIAA-O AUUL-E. (Polis
yakaladi o katili canli.)
<Not> ‘AnPOLIS’ ‘POLIS’ in, ‘BOI’ ‘O’ nun, ‘InPIAA’ ‘KATIL’ in, ‘AUUL’
‘CANLI’ nin ve ‘TUK’ ‘YAKALAMAK’ kelimelerinin Turkce’deki karsiliklaridir. ‘-T’
gecmis zamanda ([ta] seklinde telaffuz edilir). SE(BEN) ve ME(SEN) ve HA (NE)
gibi , HI (HANGI) gibi ve HU (KIM) gibi soru kelimeleri ‘-W’ ile
kullanilmamasina ragmen, ‘AnPOLIS’ gibi siradan bir zamir cumlede ozne oldugunu
gostermek icin ‘-W’ ile kullanilmalidir.
Yukaridaki ornekler ‘InPIAA-O’ yerine ‘InPIAA’ ve ‘AUUL-E’ yerine ‘AUUL’
kullanilarak yazilabilir.
M1: AnPOLIS-W BOI InPIAA
AUUL TUK-T.
M2: AnPOLIS-W TUK-T BOI
InPIAA AUUL.
Or: Ben onun hemsiresini
anladim.
M1: SE DAFE-O UKyUDA-E
INAnDAS-T. (Ben onun
hemsiresini anladim.)
M2: SE INAnDAS-T DAFE-O
UKyUDA-E. (Ben anladim onun hemsiresini)
<Not>
‘SE’ ‘BEN’ demek, ‘DAFE’ ‘Bayanlar
icin O’ demek, ‘UKyUDA’ hemsire, ve ‘INAnDAS’ anlamak
demektir.
Yukaridaki ornekler ‘DAFE-O’ yerine ‘DAFE’ ve ‘UKyUDA-E’
yerine ‘UKyUDA’ kullanilarak yazilabilir.
<Not>
Eger ISW’s yerine Ingilizce
bir kelime tercih ederseniz, Asagidaki gibi yazabilirsiniz. Fakat, SE, DAFE, -T, ve –R gibi temel
kelimelirin kullanimi zorunludur.
M1: SE DAFE Hemsire anla-T.
M2: SE Anla-T DAFE Hemsire.
<Not>Anla -T nin telaffuzu [anla-dim] yerine [Anla-] seklindedir. ‚‘-T‘ herzaman [ta] seklinde
telaffuz edilir.
Or: Ailesi kizini tip
doktor yapti.
M1: ILynT-W FEI
ILyTE-O UKyMIST-E BLE-T. (Ailesi kizini tip doktoru yapti.)
M2: ILynT-W BLE-T
FEI ILyTE-O UKyMIST-E. (Ailesi yapti kizini tip doctoru.)