NOXILO DIL BILGILGISI KURALLARI’NIN OZETI

 (NOXILO ‘noshilo’ seklinde telaffuz edilir)

 

Noxilo dogu ve bati`da herkez icin kolay anlasilabilen yapay bir dildir. Her hangi bir istisnasi olmaksizin cok basit bir dil bilgisi orgusune ve dillerdeki esitligi desteklemek icin degiskenlik gosteren sozcuk dizilimi SOV (Mode 1) ve SVO (Mode 2) sahibtir. Bir cok kisi NOXILO’yu kendi ana dillerindeki sozcuk dizilimi ile ayni yada en azindan buna  yakin bir sekilde konusup yazabilirler. Bu dillere ornek olarak Ingilizce’yi, Fransizca’yi, Rus’cayi, Cin’ceyi, Hint’ce yi ve Japonca’yi ve daha bir cok dili ornek gosterebiliriz.

(Not) NOXILO’nun kisaltilmis sekli ‘SAAn’ (=Sun). 

 

1)   Temel Ozellikleri

l  Kolay anlasilir, istisnalari olmayan detayli bir dilbilgisi orgusune sahiptir.

l  Dillerdeki esitligi desteklemek icin degiskenlik gosteren sozcuk dizilimi SOV (Mode 1) ve SVO (Mode 2)

l  Noxilo’daki toplam kelime sayisi 550 temel kelime (BWs) ve 126000 ‘ den fazla Uluslararasi standard’ta kelimeden olusmaktadir. BW’ler Noxilo dil bilgisi orgusunu olusturan temel sozcuklerdir. ISW’ler ise Isvecce, Ingilizce, Almanca, Japonca ve herhangi bir diger dildeki sozcukler ile yer degistirilebilir. ISW’ler egitim gibi, kus gibi, balik gibi ozel anlamlar iceren koklere sahiptir (cogunlukla kelimenin basina gelen 2 veya 4 harften olusurlar).

l  Basit olan telaffuzu tamamen Uluslararasi dil kurallarina baglidir.

 

2)   En Onemli Temel Kelimeler ve Selamlasmalar

 

NOXILO’da ‘Merhaba’ (ayni zamanda ‘Nasilsiniz’) ifadelerinin karsiligi ‘FIINA’ ve ‘ALOO’ [alo :]. Bu dili kullanan kisiler karsilarindakilerle konusmaya veya yazismaya baslamadan once NOXILO’da bahsedildigi gibi Mode 1’de ‘FIINA’ ve Mode 2’de ‘ALOO’ demeliler. ‘EVET’ kelimesinin karsiligi ‘YUP’ ve ‘HAYIR’ kelimesinin karsiligi ise ‘NO’ veya ‘NOT’ dur.

 

Temel Kelimeler	Anlam ve Kullanim
ALOO	Merhaba, Nasilsiniz? ........ Konusmak ve Yazmak isteyenlere SVO sozcuk dizilimi (M1)
FIINA	Merhaba Nasilsiniz? ......... Konusmak ve Yazmak isteyenlere SOV sozcuk dizilimi (M2)
YUP	Evet  ......  hem M1 hem de M2 icin
NAI	Hayir  .....  hem M1 hem de M2 icin

 

Asagidaki cizelge NOXILO’da siklikla kullanilan selamlasmalar icin kullanilan aciklayici bir sozluktur.

 

HAU [hau] Lakota‘dan (Kuzey Amerka yerli ulusu)	Gunaydin
BOnSOWAA [boNsowa:], Fransizca	Iyi geceler
DAMIHI [damihi], Latin	Afedersiniz.
NA [na], Yunanca	Buyrunuz. Buyrun.
MABLUK [mab(u)lu:k], Arapca	Tebrikler.
ASAnTE [asaNte], Swahili (Afrika‘da) KAMSA [kam(u)sa], Korece	Tesekkurler.
MUQ ASAnTE [mu:ch(u) asaNte] MUQ KAMSA [mu:ch(u) kam(u)sa]	Cok Tesekkurler.
PARAKAALO [paraka:lo], Yunanca	Onemli degil.
GUT [gu:t(u)], Almanca. ALIn [aliN], Quechua (Guney Afrika‘da)	Iyi, Guzel, şık.
SMAKKLyANA   [sma_k(u)lyana], Quechua	Kendine iyi bak.
KWAHELI   [k(u)waheli],    Swahili	Iyi gunler.
ABIAnTO   [abiaNto], Fransizca	Tekrar gorusuruz.
WELKAM    [welkam], Ingilizce	Hos geldiniz.
IZVINII    [iz(u)vini:], Rusca SOORII   [so:ri:], Ingilizce	Ozur dilerim.
IZVINIITIE   [iz(u)viniitie], Rusca	Ozur dilerim.

 

 

 

 

 

Asagidaki cizelge Mart’in 27’sinde eklenmistir.

SEAn [seaN]	Anladim.
IDyUTE [idyu:te]	Bir dakika bekle. Bir dakika. Bekle.
? IDyUTEBL [esk idyu:tebl]  　　　veya  [e idyu:tebl] konusmada.	Bir dakika bekler misiniz? Bir dakika bekleyin?
NNN [NNN]	nnn… Katilamiyorum. / Inanamiyorum. (N’in no’su olumsuzlugun gucunu gostermektedir ; NNN oder NNNN)
SAIIn [sai:N]	Tekrar karsilastik !
LE / LELE [le / lele]	Lups, Bak, Alas, Ah (kucuk bir surpriz)

 

Asagidaki cizelge Temmuz 2007’de eklenmistir.

YEELA [ye:la]	Lutfen! Israr et.
QAAMO [cha:mo] ….. Ornek.:    QAAMO Amerika = Amerika’nin tadini cikar. QAAMO Prüfung = Sinav’in tadini cikar. QAAMO Kaffee = Kahve’nin tadini cikar.	Tadini cikar veya rahat ol.
GUTENAAS [gu:te na:s]	Bol Sans.
GUTEPOOL [gu:te po:l]	Umarim su anki durum iyiye gider.
AHA GATEE [aha gate:]	Allah Korusun.
AHUL GATEE [ahu:l gate:]	Evren bizi kurtaracak.
POONA [po:na]	Zavalli (Zavalli John!)
SOO POONA [so: po:na]	Cok Zavalli
APSIAALE [aspia:le]	Anlayis gostermek.
KOnDOLAATI [koNdola:ti]	Bas sagligi dilemek.
XPAADA [shpa:da]	Gidelim! Ogle yemegi ! Vur! Git!
Wan NI SAM [waN ni sam]	Bir, iki, uc ! (Ortak calismada, uyeler 　`SAM` dedikleri anda tum guclerini birakirlar.
REDII Dan [redi: daN]	Hazir misin? Git!

(Not) Konusmada, ‘?’ , [esk] yerine [e] seklinde telaffuz edilebilir.

NOXILO’daki diger temel sozcukler icin, No.5 internet anasayfa’sina bakiniz. 

 

3)   Noxilo Dilbigisi Taslagi

NOXILO’da iki simetrik tarz vardir, bunlar Mode I (Kisaltilmisi M1) ve Mode II (M2).

 

3-1. Cumle kalibi          (sozcuk dizilimi)

Mode I’in cumle kalibi  SV,  SOV,  SCV,  S (Oa Ob) V,  S (O C) V. Bu cumle kaliplarinda Oa dolayli tumlec ve Ob dolaysiz tumlec’tir.

 

Mode II’nin cumle kalibi  SV,  SVO,  SVC,  SV, (Oa Ob) ,  SV (O C). Bu cumle kaliplarinda Oa dolayli tumlec ve Ob dolaysiz tumlec’tir.

 

3-2. Degisiklik kalibi      (sozcuk dizilimi)

 

3.2.1. Mode I

Uc cesit Niteleyici vardir ; bunlar niteleyici kelime (MW), Niteleyici ifade(MP), ve niteleyici cumledir(MC). MW sifat, zarf ve nesne veya tamalayici icermeyen fillerden olusur. MP nesne ve tamalayici iceren fiillerdir. MC sifat ve zarf cumleciklerinde olusmaktadir. Niteleyici sozcuklerin dizilimi (asagida alti cizili) ve Nitelenen kelime Mode II asagida belirtilmektedir.

 

MW + Niteleyici Sozcuk     Or. EILO  BIIUS  ( sari ev ) 
MP +   Niteleyici Sozcuk     Or. Japonya  AT  BIIUS    ( Japonya’daki evler ) 
MC +  Niteleyici Sozcuk     Or. Japonya  AT  RIZ  Ky  BIIUS   ( Japonya’da var olan evler)

 

<Not>  ‘BIIUS’  ‘ev’  demektir. ‘RIZ’  var olmak demektir. ‘Ky’ Ingilizce’de ‘that/Which/who’ (Ingilizce’de goreceli zamir) ve de ‘when/where’ (goreceli zarf) anlamina gelir. ‘Ky’ cok daha farkli anlamlara da sahiptir.

 

3.2.2 Mode II

 

Uc cesit Niteleyici vardir ; bunlar niteleyici kelime (MW), Niteleyici ifade(MP), ve niteleyici cumledir(MC). MW sifat, zarf ve nesne veya tamalayici icermeyen fillerden olusur. MP nesne ve tamalayici iceren fiillerdir. MC sifat ve zarf cumleciklerinde olusmaktadir. Niteleyici sozcuklerin dizilimi (asagida alti cizili) ve Nitelenen kelime Mode II asagida belirtilmektedir.

 

MW + Niteleyici Sozcuk     Or. EILO  BIIUS  ( sari ev ) 
Niteleyici Sozcuk+MP       Or. BIIUS   ATL  Japonya    ( Japonya’daki evler )  

Niteleyici Sozcuk+MC      Or. BIIUS Ky RIZ ATL Japonya       ( Japonya’da var olan evler)

 

<Not>  ‘BIIUS’  ‘ev’  demektir. ‘RIZ’  var olmak demektir. ‘Ky’ Ingilizce’de ‘that/Which/who’ (Ingilizce’de goreceli zamir) ve de ‘when/where’ (goreceli zarf) anlamina gelir. ‘Ky’ cok daha farkli anlamlara da sahiptir.

 

3.2.3. Mode I ve Mode 2 nin karsilastirmasi

Metod  I  (M1)                            EILO   BIIUS 
            Metod  II  (M2)                           EILO   BIIUS

(Sari ev)

 

Metod  I  (M1)                     Japonya  AT   BIIUS 
            Metod  II  (M2)                                          BIIUS   ATL  Japonya 
                                                                                   (Japonya’daki ev)  

          Metod   I  (M1)             Japonya  AT  RIZ  Ky  BIIUS 
          Metod   II  (M2)                                                 BIIUS  Ky  RIZ  ATL  Japonya 
                                                                                       (Japonya’da var olan ev)

 

Ornek cumle ve niteleyici kaliplarina bir goz atalim.

l  SV

Ex.  Yuruyorum

 

M1: SE RyU

M2: SE RyU

 

<Not> ‘SE’ ‘Ben’ demek, ve temel bir kelimedir. ‘RyU’ ‘yurumek’ demek ve o uluslararasi ‘NOXILE’ kelime standard’inda (ISW) bir kelimedir. Eger uluslararasi ‘NOXILE’ kelime standardlarinda bir kelime yerine Ingilizce bir kelime kullanmayi tercih ederseniz, asagidaki orneklerde oldugu gibi yazabilirsiniz.

 

M1: SE yuru.

M2: SE yuru

 

<Not> ‘SE’ kullanimi burada gereklidir cunku ‘SE’ temel bir ‘NOXILE’ kelimesidir.

 

Or: Biz yuzeriz.

 

M1: SEN DyUMI

M2: SEN DyUMI

<Not> ‘SEN’ ‘Biz’ demek, ve ‘DyUMI’ ‘yuzmek’ demek.

 

Eger uluslararasi ‘NOXILE’ kelime standardlarinda bir kelime (ISW) yerine Ingilizce bir kelime kullanmayi tercih ederseniz, asagidaki orneklerde oldugu gibi yazabilirsiniz.

 

M1: SEN swim

M2: SEN swim

 

<Not> ‘SEN’ kullanimi burada gereklidir cunku ‘SEN’ temel bir ‘NOXILE’ kelimesidir.  

 

l  SOV  (SVO for M2)

Or. Seni Seviyorum

M1: SE  ME-O  APLOS.  (Ben seni seviyorum)

M2: SE  APLOS ME-O.    (Ben seviyorum seni)

 

<Not>  ‘SE’ ‘BEN’ demek,  ‘ME’  ‘SEN’ demek ve ‘APLOS’ ‘Sevmek’ anlamina gelmektedir.

‘-O’ demek ME bir nesne demektir. ‘ME-O’ [moe] seklinde telaffuz edilir.  

 

Eger uluslararasi ‘NOXILE’ kelime standardlarinda bir kelime (ISW) yerine Ingilizce bir kelime kullanmayi tercih ederseniz, asagidaki orneklerde oldugu gibi yazabilirsiniz.

 

M1: SE ME-O sevmek

M2:  SE  Sevmek  ME-O.

 

<Not> <Not> ‘ME-O’ kullanimi burada gereklidir cunku ‘ME-O’ temel bir ‘NOXILE’ kelimesidir.

 

SCV   (M2 icin SVC)

 

O ev genis.

M1:  BOI  BIIUS-W  AUB-E  (RI).       (O ev genistir.) 
M2:  BOI  BIIUS-W  (RI)  AUB-E.       (O ev genistir.) 

 

<Not>  ‘BOI’ ‘O’, ‘BIIUS’, ‘EV’ ve ‘AUB’ ‘GENIS’ anlamlarini tasirlar. ‘BIIUS’ un ardindan gelen ‘-W’ onun bir ozne oldugunu gosterir. ‘AUB’ nin ardindan gelen ‘-E’ de tamamlayicidir ve ‘-E’ herhangi bir basit cumlede kullanilmaz. ‘RI’ (Turkce’de genis zamanda ‘OLMAK’) kelimesinin karsiligidir ve genis zamanda siklikla S+C+RI (M2 icin S+RI+C) de kullanilmaz. Bu yuzden, yukaridaki cumleler asagida gosterildigi gibi kisaltilir.

 

M1:  BOI  BIIUS-W  AUB.         (O ev genistir)
M2:  BOI  BIIUS-W  AUB.         (O ev genistir)

 

Eger ISW yerine Ingilizce kelimeler kullanmak isterseniz (Ornek’teki gibi BIIUS ve AUB)

 

M1: BOI Ev-W genis.         (O ev genis)

M2: BOI Ev-W genis.         (O ev genis)

 

l  SOaObV   (SVOaOb  for M2)

 

Or: Ben o kisiye bir kitap verdim.

 

M1: SE FE-O  BEEK-O  APIS-T.     (Ben o kisiye bir kitap verdim.)

        (Oa     Ob)

M2: SE APIS-T  FE-O   BEEK-O.    (Ben verdim o kisiye bir kitap.)

 

<Not> ‘SE’ ‘BEN’ ve ‘FE’ ‘KISI’ ve ‘BEEK’ ‘KITAP’ ve ‘APIS’ vermek demektir. ‘-O’ ‘BEEK’ in nesne oldugunu ifade eder ve ‘-T’ ([ta] seklinde telaffuz edilir) ‘APIS’ in gecmis zamanda kullanildigini gosterir.

 

l  SOCV  (M2 icin SVOC)

Or: Onu suclu bulacaksiniz

M1:  ME  MAFE-O  InPLEn-E  MUFA-R.        (Sen onu suclu bulacaksin.) 
M2:  ME  MUFA-R  MAFE-O  InPLEn-E.        (.Sen bulacaksin onu suclu.)

 

<Not> ‘ME’ Turkce’de ‘SEN’ kelimesinin karsiligidir. ‘MAFE’ ‘Erkekler icin O’ ve ‘MAFE-O’ ‘Erkekler icin O’ kelimlerinin karsiligidir. ‘MAFE’ nin ardindan gelen ‘-O’ ‘MAFE’ nin nesne oldugunu gosterir. ‘InPLEn’ ‘Suclu’ anlamini tasir ve ‘InPLEn’ den sonra kullanilan ‘-E’ ‘InPLEn’ in tamamlayici oldugunu gosterir. ‘MUFA’ ‘Bulmak’ kelimesiyle esdegerdir, ve ‘MUFA’ dan sonra gelen ‘-R’ ([re] seklinde telaffuz edilir) gelecek zamandir.

Eger Nesne ve tamamlayicilarin temel formlari kullanilirsa, nesne icin kullanilan ‘-O’ ve SOCV (M2 icin SVOC) tamalayici’ icin kullanilan ‘-E’ kullanilmayabilir.  

 

M1:  ME  MAFE  InPLEn  MUFA-R. 
M2:  ME  MUFA-R  MAFE  InPLEn.

 

Or: O kisi odasini temiz tutuyor.

 

M1:  FE  FEI  TOM-O  AOKL-E  UKEE. 
M2:  FE  UKEE  FEI  TOM-O  AOKL-E. 

 

<Not> ‘FE’ nin Turkce’deki karsiligi ‘Ucuncu tekil kisi’ dir ve ‘FE’ nin iyelik hali ‘FEI’dir. ‘TOM’ Un Turkce’deki karsiligi ‘ODA’dir ve ‘AOKL’ ‘TEMIZ’ ve ‘UKEE’ ‘TUTMAK’ demektir.  

Yukaridaki ornekler ‘TOM-O’ yerine ‘TOM’ ve ‘AOKL-E yerine ‘AOKL’ kullanilarak yazilabilir.

M1:  FE  FEI  TOM  AOKL  UKEE. 
M2:  FE  UKEE  FEI  TOM  AOKL. 

Or: Polis o katil’i canli yakaladi.

M1:  AnPOLIS-W  BOI  InPIAA-O  AUUL-E  TUK-T.        (Polis o katili canli yakaladi.) 
M2:  AnPOLIS-W  TUK-T  BOI  InPIAA-O  AUUL-E.        (Polis yakaladi o katili canli.) 

 

<Not> ‘AnPOLIS’ ‘POLIS’ in, ‘BOI’ ‘O’ nun, ‘InPIAA’ ‘KATIL’ in, ‘AUUL’ ‘CANLI’ nin ve ‘TUK’ ‘YAKALAMAK’ kelimelerinin Turkce’deki karsiliklaridir. ‘-T’ gecmis zamanda ([ta] seklinde telaffuz edilir). SE(BEN) ve ME(SEN) ve HA (NE) gibi , HI (HANGI) gibi ve HU (KIM) gibi soru kelimeleri ‘-W’ ile kullanilmamasina ragmen, ‘AnPOLIS’ gibi siradan bir zamir cumlede ozne oldugunu gostermek icin ‘-W’ ile kullanilmalidir.

 

Yukaridaki ornekler ‘InPIAA-O’ yerine ‘InPIAA’ ve ‘AUUL-E’ yerine ‘AUUL’ kullanilarak yazilabilir.

M1:  AnPOLIS-W  BOI  InPIAA  AUUL  TUK-T. 
M2:  AnPOLIS-W  TUK-T  BOI  InPIAA  AUUL. 

 

Or: Ben onun hemsiresini anladim.

M1:  SE  DAFE-O  UKyUDA-E  INAnDAS-T.        (Ben onun hemsiresini anladim.)
M2:  SE  INAnDAS-T  DAFE-O  UKyUDA-E.        (Ben anladim onun hemsiresini)

 

<Not> ‘SE’ ‘BEN’ demek, ‘DAFE’ ‘Bayanlar icin O’ demek, ‘UKyUDA’ hemsire, ve ‘INAnDAS’ anlamak demektir.

 

Yukaridaki ornekler ‘DAFE-O’ yerine ‘DAFE’ ve ‘UKyUDA-E’ yerine ‘UKyUDA’ kullanilarak yazilabilir.

<Not> Eger ISW’s yerine Ingilizce bir kelime tercih ederseniz, Asagidaki gibi yazabilirsiniz. Fakat, SE, DAFE, -T, ve –R gibi temel kelimelirin kullanimi zorunludur.

M1:  SE  DAFE  Hemsire anla-T.
M2:  SE  Anla-T  DAFE  Hemsire.

<Not>Anla -T nin telaffuzu [anla-dim] yerine [Anla-] seklindedir.    ‚‘-T‘ herzaman [ta] seklinde telaffuz edilir.

Or: Ailesi kizini tip doktor yapti.

M1:  ILynT-W  FEI  ILyTE-O  UKyMIST-E  BLE-T.   (Ailesi kizini tip doktoru yapti.)

M2:  ILynT-W  BLE-T  FEI  ILyTE-O  UKyMIST-E.   (Ailesi yapti kizini tip doctoru.)